Air India Plane Crash: ਏਅਰ ਇੰਡੀਆ ਜਹਾਜ਼ ਹਾਦਸੇ ਦੀ ਮੁੱਢਲੀ ਜਾਂਚ ਰਿਪੋਰਟ ਸ਼ਨੀਵਾਰ (12 ਜੁਲਾਈ, 2025) ਨੂੰ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਇਹ ਰਿਪੋਰਟ ਏਅਰਕ੍ਰਾਫਟ ਐਕਸੀਡੈਂਟ ਇਨਵੈਸਟੀਗੇਸ਼ਨ ਬਿਊਰੋ (AAIB) ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਟੇਕਆਫ ਤੋਂ ਕੁਝ ਮਿੰਟ ਬਾਅਦ, ਜਹਾਜ਼ ਦੇ ਇੰਜਣਾਂ ਨੂੰ ਈਧਨ ਦੀ ਸਪਲਾਈ ਬੰਦ ਹੋ ਗਈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਇਹ ਹਾਦਸਾ ਵਾਪਰਿਆ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਸ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਕਾਰਨ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਪਰ ਹਾਦਸੇ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਕਈ ਹੋਰ ਸਵਾਲਾਂ ਦੇ ਜਵਾਬ ਅਜੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਮਿਲੇ ਹਨ। ਸ਼ਹਿਰੀ ਹਵਾਬਾਜ਼ੀ ਮੰਤਰੀ ਰਾਮ ਮੋਹਨ ਨਾਇਡੂ ਨੇ ਵੀ ਇਸ ਰਿਪੋਰਟ 'ਤੇ ਆਪਣੀ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆ ਦਿੱਤੀ ਹੈ।ਸ਼ਹਿਰੀ ਹਵਾਬਾਜ਼ੀ ਮੰਤਰੀ ਰਾਮ ਮੋਹਨ ਨਾਇਡੂ ਨੇ ਰਿਪੋਰਟ 'ਤੇ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ, "ਪੂਰੀ ਜਾਂਚ ਰਿਪੋਰਟ ਆਉਣ ਤੱਕ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਿੱਟੇ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚਣਾ ਸਹੀ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ।" ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਸਬਰ ਰੱਖਣ ਦੀ ਅਪੀਲ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਰਿਪੋਰਟ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ, ਇਹ ਸਪੱਸ਼ਟ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਈਧਨ ਦੀ ਸਪਲਾਈ ਅਚਾਨਕ ਕਿਉਂ ਬੰਦ ਹੋ ਗਈ। ਕੀ ਇਹ ਤਕਨੀਕੀ ਨੁਕਸ ਸੀ ਜਾਂ ਇਹ ਕਿਸੇ ਮਨੁੱਖੀ ਗਲਤੀ ਕਾਰਨ ਹੋਇਆ? ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਵਾਲਾਂ ਦੇ ਜਵਾਬ ਅਜੇ ਬਾਕੀ ਹਨ।AAIB ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਡਬਲ ਇੰਜਣ ਫੇਲ ਦਾ ਖੁਲਾਸਾ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਰਿਪੋਰਟ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਦੋਵਾਂ ਇੰਜਣਾਂ (ਡਬਲ-ਇੰਜਣ ਫੇਲ) ਦੇ ਅਸਫਲ ਹੋਣ ਦਾ ਕਾਰਨ ਈਧਨ ਸਪਲਾਈ ਦਾ ਅਚਾਨਕ ਬੰਦ ਹੋਣਾ ਸੀ। ਹਾਦਸੇ ਦੇ ਸਮੇਂ, ਜਹਾਜ਼ ਨੇ ਲੋੜੀਂਦੀ ਉਚਾਈ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਇੰਜਣ ਨੂੰ ਮੁੜ ਚਾਲੂ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਅਸਫਲ ਰਹੀਆਂ। ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਰਿਪੋਰਟ ਆਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ, ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਵਾਲ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜਵਾਬ ਅਜੇ ਆਉਣੇ ਬਾਕੀ ਹਨ।1. ਬਾਲਣ ਸਪਲਾਈ ਕਿਵੇਂ ਬੰਦ ਹੋਈ? ਮਾਹਿਰਾਂ ਨੇ ਸਵਾਲ ਚੁੱਕੇCNN-News18 ਨਾਲ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਹਵਾਬਾਜ਼ੀ ਮਾਹਿਰਾਂ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਜਹਾਜ਼ ਦਾ ਫਿਊਲ ਸਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨਹੀਂ ਬਦਲ ਸਕਦਾ। ਇਹ ਇੱਕ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਕੈਨੀਕਲ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕਈ ਸੁਰੱਖਿਆ ਪ੍ਰਬੰਧ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਮੌਜੂਦ ਹਨ। ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਪਾਇਲਟ ਅਹਿਸਾਨ ਖਾਲਿਦ ਨੇ ਕਿਹਾ, "ਫਿਊਲ ਸਵਿੱਚ ਨੂੰ ਰਨ ਤੋਂ ਕੱਟ ਆਫ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ ਉਤਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਹੱਥੀਂ ਬਦਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਵਿੱਚ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਇੱਕ ਸੁਰੱਖਿਆ ਗਾਰਡ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਹਟਾਇਆ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਅੰਦਰਲੇ ਸਪਰਿੰਗ ਨੂੰ ਹੱਥ ਨਾਲ ਉੱਪਰ ਨਹੀਂ ਚੁੱਕਿਆ ਜਾਂਦਾ।" ਯਾਨੀ ਕਿ, ਇਹ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੀ। ਕਿਸੇ ਨੇ ਇਸਨੂੰ ਜਾਣਬੁੱਝ ਕੇ ਜਾਂ ਗਲਤੀ ਨਾਲ ਬਦਲਿਆ ਹੋਵੇਗਾ। 2. ਕੀ ਫਿਊਲ ਕੱਟ ਆਫ ਸਵਿੱਚ ਪਾਇਲਟ ਨੇ ਖੁਦ ਬਦਲਿਆ ਸੀ?AAIB ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਵਾਲ ਇਹ ਉੱਠਿਆ ਹੈ ਕਿ ਫਿਊਲ ਕੱਟ ਆਫ ਸਵਿੱਚ ਕਿਸਨੇ ਬਦਲਿਆ ਅਤੇ ਕਿਉਂ। ਇਸ ਸਬੰਧ ਵਿੱਚ, ਜਾਂਚ ਟੀਮ ਨੇ ਕਾਕਪਿਟ ਵੌਇਸ ਰਿਕਾਰਡਰ (CVR) ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਗੱਲਬਾਤ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਦੋ ਪਾਇਲਟਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਮੁੱਦੇ 'ਤੇ ਚਰਚਾ ਕਰਦੇ ਸੁਣਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।ਰਿਪੋਰਟ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, “ਕਾਕਪਿਟ ਰਿਕਾਰਡਿੰਗ ਵਿੱਚ, ਇੱਕ ਪਾਇਲਟ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਪੁੱਛਦਾ ਹੈ, “ਤੁਸੀਂ ਫਿਊਲ ਕੱਟਆਫ ਕਿਉਂ ਕੀਤਾ?” ਇਸ 'ਤੇ ਦੂਜਾ ਪਾਇਲਟ ਜਵਾਬ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, “ਮੈਂ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ।” ਹਾਲਾਂਕਿ, ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਅਜੇ ਤੱਕ ਇਹ ਸਪੱਸ਼ਟ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸ ਪਾਇਲਟ ਨੇ ਸਵਾਲ ਪੁੱਛਿਆ ਅਤੇ ਕਿਸਨੇ ਇਸਦਾ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ। ਯਾਨੀ ਕਿ ਕਿਹੜਾ ਪਾਇਲਟ ਕਿਸ ਭੂਮਿਕਾ ਵਿੱਚ ਸੀ, ਇਹ ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਜੇ ਤੱਕ ਸਾਹਮਣੇ ਨਹੀਂ ਆਈ ਹੈ।3. ਪਾਇਲਟਾਂ ਦੀ ਗੱਲਬਾਤ ਅਤੇ CVR ਡੇਟਾ 'ਤੇ ਉਠਾਏ ਗਏ ਸਵਾਲਇਹ ਉਡਾਣ ਲਗਭਗ 38 ਸਕਿੰਟ ਤੱਕ ਚੱਲੀ, ਪਰ ਅਜਿਹੀ ਨਾਜ਼ੁਕ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ ਇੱਕ ਗੱਲਬਾਤ ਨੂੰ ਸ਼ੱਕੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹੁਣ ਇਹ ਸਵਾਲ ਉਠਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਕੀ ਕਾਕਪਿਟ ਵੌਇਸ ਰਿਕਾਰਡਰ (CVR) ਦਾ ਡੇਟਾ ਅਧੂਰਾ ਹੈ? ਕੀ ਪੂਰੀ ਗੱਲਬਾਤ ਜਾਣਬੁੱਝ ਕੇ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ? ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਵਾਲਾਂ ਨੇ ਹਾਦਸੇ ਨੂੰ ਹੋਰ ਰਹੱਸਮਈ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਹੁਣ ਪੂਰੀ ਸੱਚਾਈ ਅੰਤਿਮ ਰਿਪੋਰਟ ਰਾਹੀਂ ਹੀ ਸਾਹਮਣੇ ਆਵੇਗੀ।4. ਕੀ ਬਾਲਣ ਕੱਟਣਾ ਤਕਨੀਕੀ ਨੁਕਸ ਕਾਰਨ ਹੋਇਆ ਸੀ?ਮਾਹਿਰਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਦੋਵਾਂ ਫਿਊਲ ਕੱਟਆਫ ਸਵਿੱਚਾਂ ਦਾ ਇੱਕੋ ਸਮੇਂ ਫੇਲ ਹੋਣਾ ਸੋਚਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਫਿਰ ਵੀ, AAIB ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ FAA ਦੀ 2018 ਦੀ ਚੇਤਾਵਨੀ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਕੁਝ ਬੋਇੰਗ 737 ਜਹਾਜ਼ ਇਸ ਵਿੱਚ ਬਿਨਾਂ ਲਾਕ ਕਰਨ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਦੇ ਫਿਊਲ ਸਵਿੱਚ ਸਨ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਬੋਇੰਗ 787-8 VT-ANB ਜਹਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ, FAA ਨੇ ਉਦੋਂ ਇਸਨੂੰ ਗੰਭੀਰ ਖ਼ਤਰਾ ਨਹੀਂ ਮੰਨਿਆ ਸੀ, ਪਰ ਹੁਣ ਇਹ ਸਵਾਲ ਉਠਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਕੀ ਉਹੀ ਤਕਨੀਕੀ ਨੁਕਸ ਇਸ ਹਾਦਸੇ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਿਆ?