Welke partij de grootste is geworden bij de verkiezingen is nog altijd niet te zeggen, maar wie het ook wordt: het zal nauwelijks van invloed zijn op deze formatie. Duidelijk lijkt dat D66 uiteindelijk hoe dan ook een poging gaat wagen om een kabinet te vormen. En zeker is dat dat een complexe puzzel wordt. Mocht blijken dat de PVV de verkiezingen heeft gewonnen, dan krijgt partijleider Wilders het initiatief in de formatie - hoewel dat niet formeel is vastgelegd - maar veel kan hij daar niet mee. 99 zetels Het is gewoonte dat de grootste partij een verkenner aanwijst, iemand die een eerste blik werpt op het speelveld: wie wil met wie? Die verkenner zal er snel achter komen dat ongeveer twee derde van de nieuwe Tweede Kamer samenwerking met de PVV niet ziet zitten. D66, VVD, GroenLinks-PvdA, CDA, SP, Denk, PvdA, ChristenUnie en Volt (samen 99 van de 150 zetels) hebben dat al voor de verkiezingen duidelijk gemaakt. Dus zelfs als D66 niet de grootste wordt, komt het initiatief naar verwachting bij die partij terecht. Jetten wacht dan een monsterklus, want een voor de hand liggende coalitie is er gezien de uitslag eigenlijk niet. Dat komt door verschillende voorkeuren van partijen. Jetten wil graag een coalitie "door het brede midden", waar VVD, GroenLinks-PvdA en CDA bij horen. Die coalitie is getalsmatig een prima optie van 86 zetels. "Ik zie een hele ruime meerderheid van partijen die weer wat willen maken van dit land", zegt de D66-leider vandaag. Desondanks komt Jetten in het brede midden een stevige blokkade tegen, want VVD heeft bij herhaling gezegd niet in een "links kabinet" te gaan met GroenLinks-PvdA. Vandaag zei partijleider Yesilgöz dat er aan dat startpunt "echt niks is veranderd". Gewezen linkse leider De VVD houdt vooralsnog dus de poot stijf, maar bij andere partijen is achter de schermen de hoop te horen dat het vertrek van Timmermans iets teweeg zou kunnen brengen. Het is geen geheim dat Yesilgöz en de gewezen linkse leider elkaar slecht lagen, dus misschien kan een nieuwe leider bij GL-PvdA nog wat veranderen, is het idee. Tegelijk is het bezwaar van VVD tegen GL-PvdA niet slechts van personele aard. Ook inhoudelijk zijn er grote verschillen, bijvoorbeeld op migratie en economische onderwerpen. Kijk hier wat Wilders en Jetten vandaag hebben gezegd over de formatie: Waar sleutelpartij VVD wel zin in heeft is een "centrumrechtse coalitie" met D66, CDA, JA21 en bijvoorbeeld BBB. Dat herhaalde Yesilgöz deze campagne keer op keer. In de exitpoll van gisteren leek het nog alsof deze combinatie zelfs zonder BBB een optie was, maar die partijen komen volgens de prognose samen op 75 zetels. Net niet genoeg dus. "Ik zie nog wel mooie variaties", zei Yesilgöz vandaag over de kansen op 'centrumrechts' met meer dan vier partijen. "Maar wij zijn niet aan zet", voegde ze eraan toe. Om daarmee de bal weer bij Jetten te leggen. Voor D66 is het wel veel gevraagd om met zoveel 'rechts' in een kabinet te stappen. Met JA21 zijn er weinig raakvlakken en met BBB nog minder. Beide partijen zijn op tal van onderwerpen tegenpolen van D66, bijvoorbeeld op klimaat en stikstof. Met kerst op het bordes En dus moet er ergens flink worden bewogen - of zelfs een draai worden gemaakt - om tot een meerderheidscoalitie te komen. En dat is nooit een voorspeller voor een snelle formatie, waar Jetten vandaag nog op zei te hopen. "Met deze uitslag wil je vooral snel een stabiel kabinet", zei hij. "Ik denk dat een paar partijen wat reflectie nodig hebben de komende dagen." Daarmee doelde Jetten op de VVD die het beter heeft gedaan dan verwacht en GL-PvdA waar het resultaat juist tegenviel. "Voor kerst een nieuw kabinet op het bordes", klonk het nog weleens hoopvol voor de verkiezingen, maar dat lijkt vandaag niemand meer te denken. Bij verschillende partijen is zelfs al te horen dat er pas na de gemeenteraadsverkiezingen van half maart 'beweging' wordt verwacht. Informeel aftasten Wat niet helpt is dat de uitslag op zich laat wachten, vooral omdat onduidelijk is wie de grootste wordt. "We kunnen toch niet een verkenner aanstellen van een partij die niet de grootste is", aldus PVV-leider Wilders. Dat een formatie met zijn PVV bij voorbaat kansloos lijkt, maakt hem niks uit. "De regel is dat de grootste partij begint. Niet hoe groot de kans is op een formatie." Vanmiddag werd duidelijk dat alle lijsttrekkers dinsdag bijeenkomen om een verkenner aan te wijzen, en niet morgen zoals eigenlijk de bedoeling was. Nog even geduld dus voor het formele vervolg op de verkiezingen, waarmee overigens niet is gezegd dat partijen de komende dagen niet al informeel met elkaar in de weer gaan om de mogelijkheden af te tasten. Bekijk hier de uitslagen: