Politieke partijen roepen Nederlanders op om meer bij te dragen aan de samenleving, maar ze geven niet goed aan hoe mensen alle taken moeten combineren. Dat concludeert het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) na een analyse van de verkiezingsprogramma's van de tien grootste politieke partijen. In de meeste programma's wordt een beroep gedaan op mensen om extra te werken en zich daarnaast in te zetten als vrijwilliger en mantelzorger. Daarbij hebben de partijen aandacht voor ondersteuning van mantelzorgers of verlofregelingen en ze erkennen dat er grenzen zijn aan wat mensen kunnen doen. Maar volgens het SCP ontbreekt een visie hoe mensen dat allemaal moeten organiseren. Er wordt door de partijen niet gesproken over een "haalbare weekbelasting" waarin de rollen van ouder, kind, werknemer en mantelzorger kunnen worden gecombineerd. Het planbureau wijst daarbij op onderzoek waaruit blijkt dat burn-outklachten bij werkenden de afgelopen tien jaar met zo'n 50 procent zijn toegenomen. Ook doen partijen volgens het SCP weinig voorstellen om de groep "onderbelaste" mensen te betrekken die nu aan de zijlijn staan, maar die wel mee zouden kunnen doen. De tien partijen Voor de analyse is gekeken naar verkiezingsprogramma's van partijen die minstens vijf zetels hebben in de Tweede Kamer of op 31 augustus 2025 in de Peilingwijzer op meer dan vijf zetels uitkwamen. Het SCP kwam op basis daarvan uit bij de volgende tien partijen: BBB, CDA, D66, GroenLinks-PvdA, JA21, NSC, Partij voor de Dieren, PVV, SP en VVD. Het planbureau constateert verder dat de politieke partijen veel aandacht hebben voor het beperken van migratie, maar minder voor de vraag hoe we met elkaar omgaan in een diverse samenleving. Mensen maken zich daar wel veel zorgen over, ziet het SCP. "De diverse samenleving vraagt om te investeren in goed samenleven en om polarisatie tegen te gaan", zegt SCP-directeur Karen van Oudenhoven. Ze roept partijen op om in de aankomende formatie na te denken "hoe we in een diverse samenleving met elkaar willen samenleven, waarbij er ook oog is voor de belangen van mensen uit minderheidsgroepen." Ze wijst erop dat de samenleving al divers ís. "Ook al sluiten we de grenzen dan is dat nog steeds zo." Goed contact met buren De partijen zijn in de basis allemaal voor meer onderlinge samenhang tussen mensen, maar verschillen van uitgangspunt in hoe Nederland met die diversiteit moet omgaan. Voor PVV, JA21 en de VVD staat vooral de Nederlandse cultuur centraal, terwijl SP, GroenLinks-PvdA en de Partij voor de Dieren solidariteit hoog in het vaandel hebben. CDA, BBB en NSC leggen nadruk op de lokale gemeenschap, D66 focust op individuele rechten en vrijheden. Overeenkomsten zijn er ook: goed contact tussen buren, ontmoetingen en de Nederlandse taal wordt door alle partijen belangrijk gevonden. Buurthuizen en bibliotheken In de verkiezingsprogramma's is volgens het SCP veel aandacht voor crises, zoals oorlog, een grote stroomstoring of een natuurramp, maar weinig over hoe we ons daar op sociaal vlak op voorbereiden. "In de coronapandemie hebben we gezien hoe belangrijk dat is", zegt Van Oudenhoven. "Daarom is het goed om te investeren in de sociale infrastructuur zoals buurthuizen, bibliotheken en welzijnswerk. Dat is van groot belang voor verbondenheid en hulp tijdens crises." In aanloop naar de vorige Tweede Kamerverkiezingen, in 2023, zei het SCP dat partijen te veel beloven en te weinig keuzes maken. Een voorbeeld dat werd genoemd was dat alle partijen goede zorg belangrijk vonden, maar geen lastige beslissingen wilden nemen om de zorg betaalbaar te houden. Ook nu zegt het SCP dat partijen moeten opletten dat ze geen beloftes doen die ze niet kunnen waarmaken, omdat dat het vertrouwen in de politiek verder ondermijnt.