De 'tussenstap' van inhoudelijke gesprekken tussen D66-leider Rob Jetten en CDA-lerder Henri Bontenbal kent een voorbeeld uit het verleden. Mariette Hamer was informateur in 2021 toen de kabinetsformatie ook moeizaam verliep. Ze adviseerde dat twee partijen alvast een 'proeve van een regeerakkoord' zouden schrijven. Dat waren toen VVD en D66. Haar idee had succes. Bij die zogenaamde proeve - dat nog geen regeerakkoord is, maar meer een basisstuk voor verdere onderhandelingen - konden andere partijen zich aansluiten. Het resulteerde uiteindelijk in het kabinet-Rutte IV, met naast VVD en D66 het CDA en de ChristenUnie. Keuzes maken Hamer noemt het voorstel van Koolmees in Nieuwsuur "zeer verstandig". "Het kon ook bijna niet anders en goed dat dit nu zo snel is besloten. In 2021 duurde het allemaal veel langer en moesten we daardoor veel aan relatieherstel doen. Nu al meteen over de inhoud praten, is verstandig." De belangrijkste les uit haar ervaring in 2021 is volgens Hamer dat het heel belangrijk is dat partijen weten waar ze heen willen. "Dat D66 en CDA samen tot overeenstemming komen, maar dan ook de volgende stap zetten en keuzes maken. Als andere partijen daar mee uit de voeten kunnen, is er geen belemmering meer. Ik noem bijvoorbeeld VVD en GL-PvdA." Secondant "Er is een hele grote kans dat we ook met de VVD moeten samenwerken", zegt Jetten. Maar VVD-leider Dilan Yesilgöz blijft erbij dat haar partij niet wil samenwerken met GL-PvdA. Hamer: "Ze zegt: het ligt te ver uitelkaar. Maar dat kun je alleen beoordelen als dat stuk er ligt. Dan weet je dat pas echt." De proeve werd in 2021 geschreven door VVD-leider Mark Rutte en D66-Leider Sigrid Kaag. Het vormde later de basis voor het toenmalige regeerakkoord. Jetten was in 2021 de secondant van Kaag. Politiek duider Arjan Noorlander "De aanpak zal goed zijn bevallen in 2021. Het is ook niet zo raar dat D66'er Koolmees een lijn kiest die ook Jetten succesvol acht. Het is ook een oude truc, een vlucht uit de politieke spelletjes, uit de beeldvorming, uit de campagne. Een poging het eindelijk eens over de inhoud te hebben. Dan blijken de verschillen misschien veel kleiner te zijn dan je dacht. Het is misschien net iets te scherp om te zeggen dat de verkenning is mislukt, maar hij is zeker niet gelukt. Koolmees heeft de partijen die elkaar uitsluiten niet in beweging gekregen." Jetten zei ook dat er volgens hem een tussenstap nodig is om er achter te komen wat inhoudelijk de mogelijkheden zijn in de Tweede én de Eerste Kamer. "Om er daar wat doorheen te krijgen heb je meer dan vier partijen nodig. Dus er is met meer partijen een vertrouwensbasis nodig om grote hervormingen zoals bij migratie en de economie voor elkaar te krijgen. Die andere partijen moeten bereid zijn mee te doen", aldus de D66-leider. "De VVD waardeert de inzet van de verkenner", schrijft VVD-leider Dilan Yesilgöz op X. "Maar waakt voor tijdrovende tussenstappen. Nederland heeft geen tijd te verliezen. Het is tijd om te bouwen aan een kabinet dat levert in het kiezersbelang. Wat de VVD betreft is dat een centrumrechts kabinet. De VVD staat klaar om daaraan mee te bouwen." Campagnestand Verkenner Koolmees vindt dat partijen nu echt uit de campagnestand moeten komen. Hamer ondersteunt die oproep. "De samenleving wil dat het spel van wie-met-wie? ophoudt. Dat duurt steeds langer. Een deadline is daarom belangrijk. Dat partijen niet denken: wat levert me dit in verkiezingstijd op, maar wat is er nodig voor het land?" De deadline die Koolmees D66 en CDA heeft opgelegd is daarom drie weken. De onderwerpen die beide partijen zullen bespreken zijn: migratie, wonen, veiligheid/defensie, stikstof en de economie/het investeringsklimaat voor bedrijven. Koolmees adviseert ook dat D66 en CDA onderzoeken welke coalities in de Tweede en Eerste Kamer kunnen rekenen op een meerderheid.