Nếu giảm đồ họa mà FPS vẫn không tăng, GPU hoạt động dưới 80%, hoặc game bị giật dù khung hình cao — có thể thủ phạm không phải là card đồ họa, mà là CPU của bạn. Bài viết này giúp bạn nhận biết khi nào nên nâng cấp CPU thay vì GPU để cải thiện hiệu năng PC.Khi khung hình không chỉ là chuyện của GPU?Phần lớn người chơi game nghĩ rằng giảm FPS hoặc giật lag luôn bắt nguồn từ card đồ họa yếu. Tuy nhiên, thực tế là CPU cũng có thể là “nút cổ chai” (bottleneck) khiến hiệu năng tổng thể giảm đáng kể.CPU chịu trách nhiệm xử lý AI, vật lý, lệnh vẽ khung hình (draw calls) và giao tiếp với GPU. Khi CPU không đủ nhanh để “nuôi” GPU, hiệu suất hiển thị sẽ tụt dù card đồ họa vẫn mạnh.Dấu hiệu 1: Giảm thiết lập đồ họa mà FPS vẫn không tăngKhi bạn giảm chất lượng đồ họa, tắt hiệu ứng hay hạ độ phân giải mà FPS vẫn không thay đổi, đó là tín hiệu kinh điển của CPU bottleneck.Nguyên nhân: CPU không thể cung cấp dữ liệu đủ nhanh cho GPU, khiến GPU phải chờ lệnh mới.Biểu hiện:Giảm setting, FPS không tăng.Ở độ phân giải thấp (1080p hoặc 720p), hiện tượng này càng rõ.Ví dụ thực tế:Khi dùng Ryzen 5900X kết hợp RTX 4090, FPS bị giới hạn ở mức nhất định dù giảm setting. Sau khi nâng cấp lên Ryzen 5800X3D, FPS và độ mượt tăng đáng kể, chứng tỏ CPU cũ là nguyên nhân chính.Mẹo: Nếu chưa thể nâng cấp CPU, bạn có thể tăng độ phân giải hoặc thiết lập đồ họa cao hơn để chuyển tải sang GPU. Cách này không tăng FPS, nhưng giúp trải nghiệm ổn định và tận dụng tốt hơn card đồ họa.Dấu hiệu 2: Mức sử dụng GPU thấp dù chơi game nặngKhi GPU hoạt động dưới 85% trong các game AAA, rất có thể CPU đang “đói sức”.Quan sát bằng MSI Afterburner hoặc NVIDIA Overlay:GPU usage dao động quanh 70–80%.CPU usage cao (100% trên vài lõi).Nguyên nhân: CPU xử lý lệnh game (AI, vật lý, logic) quá chậm khiến GPU phải đợi.Thực nghiệm:Với Ryzen 5900X + RTX 4090, mức GPU usage chỉ 75–85% ở AAA titles và 60–70% ở eSports games. Sau khi đổi sang Ryzen 5800X3D, GPU utilization tăng lên 95–98% và FPS ổn định hơn.Giải thích kỹ thuật: Bộ nhớ đệm (cache L3) và IPC (instructions per clock) của CPU ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng “nuôi” GPU. Các CPU có 3D V-Cache như 5800X3D giúp tăng hiệu năng đáng kể trong game.Dấu hiệu 3: 1% lows và 0.1% lows thấp (game giật dù FPS cao)Nếu game đạt trung bình 100 FPS nhưng cảm giác vẫn “khựng” hoặc “lag”, hãy kiểm tra thông số 1% lows và 0.1% lows.Hiểu rõ 1% lows và 0.1% lows là gìFPS trung bình (Average FPS): Là tốc độ khung hình trung bình trong suốt quá trình chơi. Ví dụ: game đạt 100 FPS trung bình nghĩa là trung bình mỗi giây hiển thị 100 khung hình.1% lows: Là mức FPS trung bình của 1% khung hình tệ nhất (thấp nhất) trong suốt thời gian đo.0.1% lows: Là mức FPS trung bình của 0.1% khung hình tệ nhất, phản ánh những pha khựng, giật, hoặc tụt frame ngắn nhưng dễ nhận ra nhất.➡️ Hiểu đơn giản:Nếu FPS trung bình là “số lượng khung hình” thì 1% lows và 0.1% lows là độ ổn định giữa các khung hình.Tại sao CPU yếu làm 1% lows và 0.1% lows tụt mạnhGPU chỉ có thể hiển thị hình ảnh sau khi CPU xử lý xong dữ liệu như:Vật lý (physics),AI, logic hành vi nhân vật,Các lệnh “draw call” để GPU render.Nếu CPU không xử lý đủ nhanh hoặc không đều giữa các khung hình, GPU sẽ phải chờ dữ liệu, khiến tốc độ render dao động mạnh — dẫn đến hiện tượng:Micro-stutter: khung hình bị khựng nhẹ trong tích tắc.Frame pacing không đều: một số frame hiển thị nhanh, số khác lại trễ → cảm giác giật lag dù FPS trung bình vẫn cao.Ví dụ cụ thể:Bạn chơi game ở 100 FPS trung bình, nhưng 1% lows chỉ còn 45 FPS. Nghĩa là 1% thời gian chơi, game tụt xuống mức 45 FPS — vừa đủ để bạn cảm nhận rõ khung hình bị khựng.Cách kiểm tra 1% lows và 0.1% lowsBạn có thể tự đo bằng các công cụ miễn phí:MSI Afterburner + RivaTuner:Vào tab Monitoring → bật FPS, Frametime, GPU usage, CPU usage.Sau khi chơi game khoảng 2–3 phút, mở file log CSV.CapFrameX hoặc FrameView (của NVIDIA):Phân tích biểu đồ chi tiết 1%, 0.1% lows và frame time consistency.Dễ thấy các khoảng tụt frame (spike) do CPU không theo kịp.Nếu bạn thấy:GPU usage